Uchronić rzepak od chorób grzybowych

Najważniejsze zabiegi jesienne w rzepaku to regulacja wzrostu, którą już przeprowadziliśmy i ochrona przed chorobami grzybowymi. Roślina ta prawidłowo chroniona w ten sposób jest mniej podatna na wymarzanie. Jesienna kondycja rzepaku ma duży wpływ na okres zimowania i plonowanie w sezonie. Walkę z chorobami należy rozpocząć poprzez: zmianowanie upraw, wapnowanie pól, siew materiału kwalifikowanego, optymalną obsadę, zwalczanie chwastów z rodziny krzyżowych i zwalczanie szkodników będących wektorami chorób.

Jesienią mogą wystąpić w rzepaku takie choroby grzybowe jak: zgorzel siewek , sucha zgnilizna kapustnych, czerń krzyżowy, szara pleśń, mączniak rzekomy. Warunki sprzyjające rozwoju tych chorób to wysoka wilgotność powietrza. Przy suchej zgniliźnie kapustnych wpływ ma niska temperatura. Natomiast przy czerni krzyżowych wyższe temperatury. Obie te choroby są groźne dla liści rzepaku powodując całkowite zniszczenie rośliny. Pomocne w walce z tymi chorobami są fungicydy, które zapewniają jesienną ochronę przed chorobami grzybowymi, lepiej zimują oraz bardzo szybko regenerują się na wiosnę.

Zgorzel siewek zwana inaczej czarną nóżką występuje placowo objawiając się więdnięciem i zamieraniem siewek rzepaku. Objawem tej choroby jest zamieranie niewielkich roślinek. Choroba ta postępuje od korzenia - wzdłuż łodyżki. Choroba ta atakuje w dwóch momentach:

1) zanim nasiona zdążą wykiełkować tzw. zgorzel przedwschodowa,

2) po wykiełkowaniu rośliny i jej zamieranie tzw. Zgorzel powschodowa.

Pierwszy przypadek objawia się mniejszym wschodem lub jej brakiem. Drugi przypadek występuje, gdy nóżka siewki od korzenia zaczyna robić się czarna i coraz cieńsza, co wywołuje przewrócenie się siewki i rozłożenie. Warunkami sprzyjającymi do rozwoju tej choroby to duża wilgotność podłoża, nadmierne zagęszczenie roślin, mała ilość światła, zbyt głęboki wysiew, nasiona zarażone patogenami lub wysiew do zarażonej gleby. Przyczyną może też być mała zawartość magnezu i miedzi oraz niedobór lub nadmiar azotu w glebie. Jednym ze sposobów zapobiegnięcia wystąpienia tej choroby to zaprawianie nasion, ale nie daje to 100% gwarancji, gdyż uzależnione to jest też od warunków pogodowych.

Rzepak jeśli zostanie zaatakowany przez suchą zgniliznę kapustnych (jedna z najgroźniejszych chorób atakujących rzepak ozimy) można zauważyć na liściach. Prażone liście w postaci beżowych lub brązowych plam. Grzybnia taka w szybkim tempie przerasta ogonki liściowe i przenosi się na podstawy łodygi, gdzie wiosną powoduje ich naruszenie. Patogen wnika w liście poprzez ogonek liściowy do szyjki korzeniowej powodując jej mocne przerastanie. Silnie przerośnięta podstawa łodygi w wyniku porażenia szyjki korzeniowej jest spękana i zmurszała, co powoduje zaburzenie transportu wody i składników odżywczych. Źródłem choroby mogą być resztki pożniwne, które nie zostały przykryte przez ziemię lub zakażony materiał siewny. Dobrym sposobem ograniczenia zarodników choroby jest szybkie wykonanie upraw pożniwnych po zbiorze rzepaku. W wyniku tego powstają owocniki, które po pewnym czasie uwalniają zarodniki workowe, które unoszone z masami powietrza opadają na liście rzepaku i tworzą proces chorobowy, poprzez utworzenie grzybki. Początkowo tworzy się żółta plama o wielkości 2-5 mm, która po czasie ulega zmianie na kolor jasnobrązowy lub jasnoszary z czarnymi punktami – owocnikami. Z owocników uwalniają się zarodniki w śluzowatej wstędze, które są źródłem choroby w czasie jesieni, a następnie wiosennej wegetacji rośliny. Pojawienie się tej choroby może być przyczyna częściowego zamierania liści, co redukuje ich powierzchnię asymilacyjną. Kolejnym szkodliwym działaniem wywołanym przez tą chorobę jest lokowanie się grzybni w szyjce korzeniowej w miejscu łączenia się nasady ogonka liściowego z podstawą łodygi rzepaku. Proces chorobowy, który nie zostanie przerwany rozwija się w mokrą zgniliznę, a pod koniec wegetacji nastąpi zmarszczenie porażonej łodygi i wyłamanie się rośliny. Charakterystycznym objawem silnego porażenia są łodygi bezlistne, które opadły przyczyniając się do ograniczenia procesu fotosyntezy i następnie do przedwczesnego zasychania całej rośliny. Proces ten trwa długo – od jesieni do późnej wiosny. Odpowiednim terminem walki z ta choroba jest jesień, gdzie ochronę wykonuje się na rozecie złożonej z 6-8 liści. Ważne jest aby wybierać odmianę rzepaku o najwyższej odporności na tą chorobę grzybową. Również decydujące jest zaprawiany materiał siewny jak i starannie przygotowana gleba do siewu dostarczając odpowiednich składników pokarmowych. Likwidując sprawców powodujących suchą zgniliznę, przyczyniamy się również do przeciwdziałania innym chorobom, a mianowicie: czerń krzyżowych, szara pleśń i cylindrosporiozę.

Czerń krzyżowych towarzyszy rzepakowi od początku wegetacji aż do zbioru. Najbardziej rozpowszechniona choroba obserwowana jesienią oraz wiosną. Pierwotnym źródłem infekcji jesiennych są porażone resztki roślin, samosiewy rzepaku, grzyby będące w glebie lub materiale siewnym. Objawy choroby występują na różnych częściach rośliny i we wszystkich fazach rozwojowych rzepaku ozimego. Można tą chorobę rozpoznać poprzez wystąpienie na liściach ciemnobrunatnych prawie czarnych plam, które początkowo są małe (średnica 2 mm), jednak z czasem powiększają się (do 5-8 mm). Wiele takich plam otoczonych jest obwódką. Na powierzchni plam pojawia się też grzybnia z trzonkami konidialnymi, które wytwarzają zarodniki. Na liściu którym jest wiele plam czerni krzyżowych powoduje to ich żółknięcie i zamieranie. Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi tej choroby jest ciepła, wilgotna i długa jesień. W dogodnych warunkach choroba ta z liści rozprzestrzenia się dalej na łodygę oraz pędy boczne i ostatecznie łuszczynę. Porażenie młodych łuszczyn powoduje ich całkowite obumarcie, a na starszych przyczynia się do słabszego wykształcenia nasion, które są drobniejsze, a same łuszczyny mogą przedwcześnie pękać powodując osypywanie się nasion.

Szara pleśń jest to porażenie liści poprzez zranienie blaszki liściowej przez czynniki abiotyczne i biotyczne np. uszkodzenia przez maszyny i sprzęt lub szkodniki. Choroba ta występuje w warunkach podwyższonej wilgotności powietrza. Łatwo ją zaobserwować, ponieważ porażone rośliny rzepaku ozimego mają szary puszysty nalot. Objawy występują na łodygach, gdzie pojawia się pylący nalot grzybni. Ta choroba objawia się żółknięciem części blaszki liściowe, występujące plamy o barwie szaro popielatej z luźnym nalotem grzybni z trzonkami konidialnymi, gdzie stopniowo następuje proces gnicia i zamieranie liści. Grzyb kiedy zaatakuje w pobliżu stożka wzrostu może spowodować całkowite zamieranie rośliny. Na polu choroba ta występuje placowo i powoduje przedwczesne dojrzewanie łuszczyn i osypanie nasion.

Mącznik rzekomy kapustnych rozwija się przy występowaniu w okresie wiosennym niskich temperatur i wysokiej wilgotności powietrza przez dłuższy czas. Sporadycznie pierwsze objawy można zauważyć jesienią na liścieniach siewek, a poważne porażenie występuje wiosną. Objawy choroby są widoczne na dolnej stronie liści (czarno-biały nalot z żółtymi, a później szarobrunatnymi plamami). W raz z postępowaniem choroby następuje żółknięcie liście, a w ostateczności ich całkowite zamieranie. Porażenie rośliny skutkuje pojawieniem się brunatnych plam z charakterystycznym nalotem, skutkując przedwczesne dojrzewanie i nie wykształcenie nasion.

W rzepaku nie ma problemu z likwidacja chorób grzybowych, gdyż poprzez zastosowanie fungicydów można je zwalczyć. Jednak ważne jest aby zastosować je we właściwym czasie, czyli po stwierdzeniu, że osiągnięto próg szkodliwości na poziomie 10-20% wystąpienia choroby na roślinie. Zabieg zwalczania chorób grzybiczych w formie oprysku wykonuje się w fazie 4-6 liści lub później. Wcześniejsze takie zabiegi mogą przyczynić się do spowolnienia wzrostu rośliny i powiększenie predyspozycji do wymarzania. Fungicydy dobrze działają w temperaturach od +8 st. C do +18 st. C w nocy i na dniu. Środku z grupy triazoli stosować najlepiej w temperaturach powyżej 12 st. C, które działają nie tylko na grzyby, ale i na zmianę pokroju rośliny.

W okresie jesieni należy rzepak zabezpieczyć na zimę przed rozwojem powyższych chorób grzybiczych. Zapewni to roślinie lepsze przezimowanie i dobry start na wiosnę.