Korzyści płynące z wapnowania gleby

Termin jesienno-zimowy jest dobry do wykonania wapnowania gleby. Przed orką zimową warto wykorzystać dogodne warunki pogodowe do odkwaszenia gleby poprzez wapnowanie pól. Wapno nie należy rozsiewać na zamarzniętą, zalaną, czy pokrytą śniegiem glebę. Odnosząc się do stosowanych dawek – lepiej mniej i częściej niż raz, a dobrze lub na zapas, gdyż lepiej taki zabieg powtórzyć po 2-3 latach. Jest to bezpieczniejsze i uzyskamy lepszy efekt. Przewapnowanie gleby i uzyskanie odczynu zasadowego wywołuje wiele negatywnych skutków np.: przesuszenie gleby – szczególnie lekkiej, szybszy rozkład substancji organicznej oraz przejście niektórych składników w formy nieprzyswajalne dla roślin (fosfor, żelazo, bor, mangan). Najczęstsze błędy podczas wapnowania gleby to: niedostosowanie odpowiedniego rodzaju nawozu od gleby, stosowanie nawozu w nieodpowiednich warunkach pogodowych, nie należy również stosować w jednym roku nawozu wapniowego i organicznego np. obornik (wapno przyspiesza rozkład azotu w oborniku, z czego większość się utleni i gleba go nie przyswoi).

W polskich warunkach gleby ulęgają naturalnemu zakwaszeniu. Odkwaszanie gleby poprzez wapnowanie polega na neutralizacji jonów wodorowych przez jony wapniowe. W roztworze gleby w wyniku naturalnych procesów pojawia się jon wodorowy, który ma charakter kwaśny. Dodając do tego roztwór zasadowy - jon wapnia to nastąpi jego neutralizacja. Aby w glebie nastąpiło uwolnienie jonu wapnia musi nastąpić hydroliza. Postać tlenowa wapna bardzo łatwo hydrolizuje przez co wapna tlenowe działają błyskawicznie, a szybkość zależy od wymieszania z glebą. Na glebach lekkich nie są one zalecane, ponieważ następuje ich szybkie wypłukanie w głębsze warstwy. Nawozy węglanowe maja trudniejszy proces hydrolizy, gdzie szybkość zależy od stopnia zmielenia surowca.

Rozrzucając wapno należy przestrzegać pewnych zasad, a mianowicie:

• nie należy wapnować zaraz po lub przed rozrzuceniu obornika lub rozlaniu gnojowicy,

• również nie łączy się z nawozami fosforowymi i azotowymi należy między tymi zabiegami odczekać minimum 4-6 tygodni,

• pola należy wapnować na suchą glebę przy słonecznej pogodzie - ważne to jest szczególnie dla wapna tlenkowego, który po zetknięciu z wodą zbryla się. Po takim zabiegu należy dokładnie wapno wymieszać z glebą. Natomiast w przypadku wapna węglanowego wysiew należy dokonywać na mokrą glebę i pozostawić go na dłuższy czas bez przemieszania z glebą.

• zabieg wapnowania najczęściej przeprowadza się późnym latem i jesienią, gdzie nie można zaraz po wapnowaniu sadzić i siać roślin.

• dawka nawozu uzależniona jest od pH i typu gleby - na glebach ciężkich powinno zastosować się więcej wapna niż na glebach lekkich.

Wapnowanie w dużej mierze uzależnione jest od gatunku roślin, ponieważ niektóre z nich są wrażliwe na zakwaszenie zaliczamy do nich burak cukrowy, bobik, groch, rzepak, lucerna, kukurydza, jęczmień i soja. Rośliny niewrażliwe na wapnowanie to pozostałe zboża, gryka, łubin żółty, seradela, słonecznik i tytoń. Wapno można rozsiać pod każdą roślinę która jest wrażliwa na kwaśny odczyn gleby, natomiast rośliny mało wrażliwe na zakwaszenia gleby to wapnowanie powinno być jak najbardziej odległe od rośliny np. ziemniak przyczynia się do porażenia bulw parchem, lnu czy łubinu żółtego. W takim przypadku stosować należy nawóz wapniowy po zbiorze tych roślin.

Jaki jest cel wapnowania gleb?

Z jednej strony to podniesienie pH, aby uzyskać poziom optymalny lub jego utrzymanie. A po drugie to wyregulowanie odczynu gleby i zapewnienie roślinności najlepszych warunków do wzrostu. Zakwaszenie gleby w naszym klimacie jest naturalne. Skutkiem zakwaszenia gleby to wody opadowe, a naturalnym procesem prowadzącym do zakwaszenia gleby jest mineralizacja materii organicznej. Rośliny wraz z plonami zabierają znaczne ilości wapnia, jednak część z nich zostaje w plonach ubocznych – resztki pożniwne na polu. Wapno w postaci węglanu, który nie rozpuszcza się w wodzie prowadzi do powstania produktu wodorowęglanu wapnia, który jest już rozpuszczalny w wodzie i wraz z prądem wodnym przemieszcza się w głąb gleby późną jesienią, zimą lub wczesną wiosną. Takie zjawisko jest naturalne i przyczynia się do ubytku z wierzchniej warstwy wapnia co należałoby corocznie dokarmiać, aby uzyskać optymalny odczyn. Każdą decyzję dotyczącą wapnowania i odpowiedniej dawki powinno być poprzedzone wykonaniem pomiaru odczynu gleby. Podatne na wymywanie wapna są bardzie gleby bardzo lekkie i lekkie. Bardzo ważną sprawą jest również neutralizacja toksycznego glinu, który jest niebezpieczny dla organizmów żywych, a przede wszystkim roślin. Odczyn gleby, gdzie pojawia się glin jest czerwonym światłem dla pola i występuje nakaz wapnowania. Odczyn pH gleby poniżej 5,5 ogranicza tempo wzrostu korzenia, a poniżej 4,5 redukuje korzeń. Przyczynia się to do zakłócenia pobierania wody, azotu i składników mało ruchliwych w glebie np.: fosforu czy potasu. W pierwszej kolejności należy zneutralizować glin, a następnie uzupełnić braki. Próby gleby powinny być pobierane jesienią, ponieważ wtedy występuje znaczny spadek temperatury gleby i przyczynia się do zmniejszenia aktywności mikroorganizmów. Wapnowanie jest potrzebne do zwiększenia intensywności produkcji, zwiększenia efektywności wykorzystania azotu, czy wzrost pH z 5,5 do 6,5 powoduje dostępność fosforu z 50% do 70%.

Wapnowanie gruntów uzależnione jest o pH gleby i jej żyzności. Optymalnym odczynem na glebach bardzo lekkich to pH 5.1-5.5, na glebach lekkich pH 5.6-6.0, na glebach średnich pH 6.1-6.5, a na glebach ciężkich 6.6-7.0

Najlepszą metodą zbadania odczynu to pobranie próbek gleby i badanie ich laboratoryjne. Jednak takie badanie można wykonać samodzielnie przy udziale pH-metru. Metoda ta nie jest aż tak dokładna, ale pomocna w orientacji odczynu gleby. Plusem jej jest taniość i szybkość, jednak wymaga kilku powtórzeń.

Na gruntach o niskim pH, czyli poniżej 5,5 konieczne są wysokie dawki wapna celem regeneracji gleby. Pozostałe gleby z pH powyżej 6,0 również musi być wapnowana aby ustabilizować odczyn. Ponieważ gleba jest zakwaszana przez nawożenie i aktywności mikrobiologiczne. Wapnować należy także aby pobudzić drobnoustroje gleby po żniwach, ułatwiając tym samym mineralizację słomy.

Wybierając wapno w pierwszej kolejności sugerujemy się ceną i kosztem transportu, jednak coraz częściej zwraca się też uwagę na jakość – właściwości fizykochemiczne. Produkt ten pod względem konsystencji może być drobnoziarnisty lub gruboziarnisty, mazisty zawierający dużą ilość wody, granulowany lub drobno zmielonej mączki.

Wapno dzieli się na dwa rodzaje: zawierające magnez i nie zawierające tego składnika. Wapno bez magnezu dzieli się na typy uzależnione od jego produkcji: z przerobu skał wapiennych, z produkcji ubocznej, czy pochodzenia naturalnego – kopaliny. Wapno zawierające magnez dzieli się na: tlenkowe i węglanowe. Wapno aby spełniało swoje funkcje musi szybko reagować i neutralizować jony wodorowe i glinkowe. Możliwe to jest dzięki wysokiej reaktywności produktu, gdzie najszybciej z roztworem glebowym działa wapno tlenowe – jednak nadaje się ono na gleby średnie i szczególnie na ciężkie i bardzo ciężkie. A w Polsce częściej stosuje się wapno węglanowe. Węglan wapnia wykorzystywany do jego produkcji jest skałą i ma różny stopień twardości – im młodszy tym bardziej miękki i silnie reaguje. Twarde skały też reagują, jednak muszą być poddane dokładnemu zmieleniu.

Wapno działające szybko – tlenkowe podwyższają odczyn gleby w pierwszym roku od rozsiania, a efekt będzie utrzymywał się od 3 do 4 lat. Natomiast wapna węglanowe – działające wolniej, efekt odkwaszania widać wcześniej bo między 2, a 3 rokiem.

Składniki pokarmowe pobierane przez rośliny z gleby jest uzależnione od pH. Żelazo, mangan, miedź i cynk są lepiej pobierane z gleby przy lekko kwaśnym odczynie. Natomiast molibden i makroelementy takie jak: wapno i magnez wymagają odczynu obojętnego pH 7,0 lub zasadowego. Pobieranie większości składników musi posiadać optymalny zakres pH wynoszący 6,4-7,2. Składniki pokarmowe dla rośliny mogą być uzupełnione poprzez podanie ich dolistnie. Koszt takiego dokarmienia jest dużo niższy, a efekty dużo szybsze, niż próba zakwaszenia gleby.

Wapń uważany jest za produkt odkwaszający, jednak wapń i magnez to składniki odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie roślin. Wapń występuje w błonie komórek – odpowiadając za ich stabilizację i wodną gospodarkę rośliny. Wapń również reguluje enzymy odpowiedzialnych za gospodarkę energetyczną roślin i rozkładających substancje zapasowe np. podczas kiełkowania. Magnez natomiast odpowiedzialny jest za fotosyntezę poprzez to że jest składnikiem chlorofilu. Podobnie jak wapń utrzymuje strukturę błon komórkowych i reguluje enzymy. Magnez odpowiedzialny jest również za regulację gospodarki wodnej, odporności rośliny na stres i niskie temperatury.

Po zwapnowaniu pól trudno jest określić o ile wzrośnie odczyn gleby, ponieważ wpływ na to mają takie czynniki jak: aktywność chemiczna nawozu, wyjściowy odczyn gleby, zawartość próchnicy, dawka i termin wysiewu nawozu, obecność materii organicznej i resztek pożniwnych, poziom życia biologicznego gleby, poziom agrotechniki, czy płodozmian.

Zakwaszanie pól następuje w wyniku stosowania niektórych nawozów mineralnych czy organicznych np.: siarczan amonu – zakwaszający silnie glebę, saletra amonowa, saletrzak, mocznik, r.s.m, fosforan amonu, gnojowica – dająca lekkie zakwaszenie. Innymi przyczynami zakwaszenia to powstanie gleb na podłożu skał kwaśnych.